Endowment fond haqida
Endowment (inglizcha endowment — hissa, sovgʻa, xayriya) — notijorat maqsadlarda, asosan, taʼlim, tibbiyot, madaniyat va fan sohalarida faoliyat yurituvchi tashkilotlarni moliyalashtirish uchun moʻljallangan jamgʻarma kapitali.
Jamg’armaga berilgan mablag’lar sarflanmaydi, balki professional kompaniyaning ishonchli boshqaruviga o’tkaziladi. Jamg‘arma mablag‘larini ishonchli boshqarishdan olingan daromadlar donorlar belgilagan maqsadlarga yo‘naltiriladi va Fond mablag‘lari o‘z faoliyatini davom ettiradi.
Tarixi
Vaqf fondlarining tarixi 1502 yilda Buyuk Britaniya qiroli Genrix VIII ning buvisi Margaret Bofort xonim Oksford va Kembrij universitetlarida ilohiyot kafedralarini yaratishga xayriya qilgan paytdan boshlanadi. AQSHda birinchi jamgʻarma Garvard universiteti bitiruvchilari tomonidan yaratilgan. Bu Garvardning eng katta jamg’arma fondi bo’lib, universitet byudjetining deyarli 33 foizini tashkil qiladi.
Eng mashhur jamg’arma fondi 19-asr oxirida yaratilgan Nobel jamg’armasi. Alfred Nobelning vasiyatiga ko‘ra, uning mulkini sotishdan tushgan mablag‘ ishonchli qimmatli qog‘ozlarga yo‘naltirilishi, olimlarga esa foydaning foizidan kelib chiqqan holda bonuslar berilishi kerak edi.
Bugungi kunda Yevropa mamlakatlarida, xususan, AQSh va Buyuk Britaniyada taʼlim, madaniyat va ijtimoiy sohalar uchun yirik jamgʻarma fondlarining mavjudligi xarakterlidir. Universitetlarda jamg’arma fondlarini boshqarishdan olingan mablag’lar ko’pincha byudjetning 25-45 foizini tashkil qiladi.
Jamg‘arma mablag‘larini oluvchi uchun xayriya jamg‘armasi orqali xayriya qilishning afzalligi shundaki, u ustuvor ilmiy tadqiqotlar, ta’lim dasturlari, infratuzilma va ijtimoiy loyihalarni moliyalashtirishning barqaror va doimiy o‘sib borayotgan manbasini ta’minlaydi. Shu bilan birga, qonun jamg‘arma faoliyatining shaffofligini va investitsiyalardan olingan mablag‘larning belgilangan maqsadlarga muvofiq sarflanishi ustidan nazoratni ta’minlaydi.